Tacettin DURMUŞ

Kent merkezinde olduğu gibi il genelinde mevcut, geçmişi binlerce yıla dayanan yerleşim alanları sahipsizlik ve ilgisizlik nedeniyle tek tek yok oluyor.

Özellikle Selçuklu, Osmanlı, Rus ve Ermeni mimarisinin en güzel örneklerinin bir arada olduğu Kars’ta, yok olmaya yüz tutmuş önemli binalardan birisi olan Ahmet Tevfik Paşa Konağı da yıkılmamak için define avcılarına karşı direniyor.

Son Osmanlı sadrazamlarından Ahmet Tevfik Paşa’nın adı ile özdeşleştirilen, sahipsizlik ve ilgisizlik nedeniyle yıkılmak üzere olan tarihi konak, define avcılarından son darbeyi de yemiş oldu. 6 ay öncesine kadar binanın ikinci katında bulunan ısıtma sistemi olarak kullanılan peç (soba)  de define avcıları tarafından yok edildi.

Kars Kalesi ile Kars Çayı kıyılarında 19’uncu yüzyıl başlarında son dönem Osmanlı mimarisi tarzında inşa edilen tarihi konak, o dönem Kars Valiliği yapan Ahmet Tevfik Paşa’nın ikamet ettiği paşa konağı olarak bilinir.

İki katlı dörtgen planlı ve cumbalı olan konağın salonunun tavanını süsleyen ahşap süslemeler görenleri büyülerken aynı katta bulunan ve o dönem soğuk memleket Kars’ta ısıtma sistemi olarak kullanılan peç de yerinden söküldü.

Taşınmaz kültür varlığı olarak Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından koruma altına alınmasına rağmen korunamayan tarihi konak, kentin merkezinde bulunuyor. Koruma altına alındığı halde korunamayan ve mülkiyeti Kars Belediyesine ait olan konak ile ilgili olarak Kars Belediyesi’nden 6 ay önce yapılan açıklamada restore edilerek turizme kazandırılacağı açıklanmıştı.

Yapılan açıklamada konağının restorasyon çalışmalarına 2021 yılı inşaat sezonunda başlanılmasının planlanmasına karşın konağa restorasyon ekiplerinin eli yerine define avcılarının kazma ve kürekleri değiyor.

Merkezi Kars’ta bulunan Serhat Kalkınma Ajansı (SERKA) tarafından hazırlanacak projenin hayata geçirilmesi beklenirken, konağın içler acısı halini gören yerli ve yabancı ziyaretçiler tepkilerini üzülerek dile getiriyor.

TORUNOĞLU “MEZARCILAR KÜLTÜREL MİRASIMIZI YOK EDİYOR”

Kars’ta ki sivil ve dini mimariler üzerine çalışmalar yapan tarihçi Faruk Torunoğlu gazetemize yaptığı açıklamada, konağın define avcılarının saldırısına uğramasına tepki gösterdi.

Torunoğlu konağın o dönem ‘Peç’ olarak kullanılan ısıtma sisteminin ‘mezarcı’ olarak tabir ettiği define avcıları tarafından söküldüğünü ve mezarcıların kentin kültürel mirasını yok ettiklerine dikkat çekti.

Kadim kent Kars’ta var olan sayısız tarihi binanın sahipsizlik ve ilgisizlik nedeniyle kendini bilmez mezarcıların saldırına uğramaya devam ettiğine işaret eden Faruk Torunoğlu “Ahmet Tevfik Paşa denildiğinde insanlar genellikle son Osmanlı sadrazamlarından biri olan Ahmet Tevfik Paşa’yı anımsar. Ama Kars’taki Ahmet Tevfik Paşa, yereldeki üst düzey bir memuriyette çalışan bir kişidir. Kars’ta ayakta duran şu andaki en önemli Osmanlı Konağı diyebiliriz burasına. Fakat uzun süredir atıl olarak duran konak restorasyonu yapılmadan önce çeşitli saldırılara maruz kalıyor. Bu gerçekten bir saldırıdır. Konağın ikinci katında daha 6 ay öncesine kadar yerinde duran peç defineciler daha doğrusu mezarcılar tarafından parçalanmış, tuğlalarını tek tek sökülüp dağıtılmış. Daha önceden de binanın içerisinde çeşitli yerlerde çukurlar açmışlardı. Tavanı dahi sökmüşlerdi. Zaten tavanda ve peçin bulunduğu yerlerdeki izler halen duruyor. Binanın ikinci katına çıkabileceğimiz her hangi bir merdiven yok. Duvardan tırmanarak çıkıyoruz. Buna rağmen merdivenli, kazmalı ve kürekli mezarcılar gördüğünüz gibi müthiş bir görüntüsü olan bu soba sistemini parçalamışlar. Peç dediğimiz sistem, duvar içi bir yalıtım sistemidir ve duvarda bulunan sobalardır. Özellikle 19. Yüzyılın sonlarında 20. Yüzyıl başlarında Kars'ta yapılan tüm binalarda olan ısıtma sistemidir. Şu anda bunlarda gördüğünüz gibi fırın yada ateş tuğla dediğimiz ısı yalıtımında kullanılan tuğlalar parçalanmış. Bina içinde yaşayan kişi boşalttıktan sonra atıl duruma geldi. Herhangi bir restorasyon yapılmadı. Yanlış hatırlamıyorsam son dönemde bir restorasyon çalışması yapılacaktı. Bununla ilgili projeler hazırlandı. Ama böyle giderse restorasyon çalışması yapılmadan binayı yıkacaklar. Binanın konumu sahibi olduğu kendisine ithaf edilen kişinin önemli bir askeri komutan veya üst düzey bir devlet memuru olmasından dolayı Kars Kalesi eteklerinde önemi bir yerde yapılması önemlidir. Binanın zaten tavanında ahşap oyma ve süslemeler olduğunu da görüyoruz. Camlar, cumbalı balkonlar gibi bunları hepsi özel olarak ahşap işlemleriyle yapılmıştır.” Dedi.

EKİN ÖZTÜRK “BU BİNALAR KÜLTÜREL MİRASIMIZDIR”

Bir arkadaşıyla birlikte Doğu Ekspresi ile Kars’a gelen Ekin Öztürk de “Meşhur Doğu Ekspresi ile Ankara’dan Kars’a geldik. Kars’ı çok beğendik. Hakikaten beklentilerimizin üstünde bir yer. Daha önce gördüğümüz şehirlere benzemiyor. Aslında gezerken eski bir ev bulduk. Dışarında yıkılmak üzere falan gibi gördük. Çok güzel bir mimarisi var gibi görünüyordu. Birde içine girip bakalım dedik. 1800’lerden kalma bir binaymış. Bizde içerisini bir gezim dedik. İşte keşke yapılsaymış, biraz daha iyi korunsaymış aslında çok büyük bir kültürel miras bu binalar ama böyle durmasına da biraz üzüldük aslında. Umarız ileride daha iyi bakılır ve daha iyi korunur. Çünkü önemli böyle yapılar” dedi.