KARS’IN YAŞAYAN HÂFIZASI

ASIRLIK ÇINAR MÜRSEL KÖSE HAYATA VEDA ETTİ

Şevket Kaan GÜNDOĞDU

Kars Barosunun kurucu başkanı, tarih ve folklor araştırmacısı, Kars’ın yaşayan hâfızası Avukat Mürsel Köse; 5 Nisan 2021 Pazartesi günü, Kafkas Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Hastanesinde hayata veda etti. Geçen yıl Ocak ayında geçirdiği rahatsızlık sonrasında uzun zamandır tedavi görmekteydi. Cenâzesi vefat ettiği gün, ikindi namazını müteakip Sukapı Mezarlığı’nda kılınan cenâze namazının ardından aynı mezarlıkta annesi Hünkâr Hanım ve babası İbrahim Bey’in ayak ucunda hazırlanan ebedî istirahatgâhına defnedildi.

Hem anne hem de baba tarafından Kars’ın en eski yerli ailelerine mensuptu. Entelektüel birikimiyle Karslı aydınlardan biriydi. Kars’ta dünyaya gelmiş, uzun yıllarını bu şehirde geçirmiş, avukatlık mesleğini burada yapmış ve neredeyse bu şehrin son yüz yılına tanıklık etmişti.

Mürsel Köse, 15 Mayıs 1928’de Kars’ın Sukapı Mahallesi’nde dünyaya geldi. Yusuf Paşa Mahallesi’nde halen mevcut İsmet Paşa İlkokuluna kaydedildi. Teyzesi Hayriye Hanım ve ablasından Kur’an-ı Kerim okumayı öğrendi. Dördüncü sınıfa kadar, öğretmeni Refika Hanım’ın özel ilgisini gördü ve yaptığı resimler öğretmeninin dikkatini çekti. Küçük yaşta babası İbrahim Bey’in vefatı üzerine aile geçimine katkıda bulunmak üzere, güzel yazı yazma ve resim çizme yeteneğini kullanarak teneke ve cam üzerine tabela yazma işine başladı. Öte yandan marangozluk ve cilt işleri yapmayı öğrendi.

Ortaokulda bir müsamere için, Atatürk’ün Samsun’dan bir güneş gibi doğuşunu temsilen, Atatürk’ün portresini çini mürekkeple cam üzerine yapması ve model uçak tasarımı sonrasında resim öğretmeni Ethem Aydın Bey’in desteğiyle bu yeteneklerini ilerletmiş, orta üçüncü sınıftayken ABD’de tertiplenen, uluslararası resim yarışmasına, bir model çalışması seçilip gönderilmişti. Ortaokulu pekiyi dereceyle bitirdikten sonra Kars Lisesine başladı. Yalnız birinci dönemin sonuna kadar zor devam edebilmiş, geçim sıkıntısı ve farklı sorunlar yüzünden liseden ayrılmak zorunda kaldı. 1949 sonbaharında liseye kaydolmak için yaptığı başvuru, o zamanki yönetmeliğe göre yaşının büyük olması dolayısıyla reddedildi. Kars Lisesi Tarih öğretmeni M. Fahrettin Kırzıoğlu, mevcut kayıtları karıştırırken, tevafuken müracaatını görmesi üzerine kaydını yenileyerek lise eğitimine devam etmesini sağladı. Kırzıoğlu, “Evladım, sakın yüzümüzü kara çıkarma!” diyerek onun hayatında daima mihenk taşı olmuş, Hocasının sözlerini de hiçbir zaman unutmamıştı.

Lise tahsilini başarıyla tamamlayarak Kars Lisesinden 1953 Haziran döneminde pekiyi derece ile mezun oldu. Mimarlık okumak istiyordu. İstanbul’a gitmesine rağmen maddî açıdan okumasının imkânsız olduğunu görerek Kars’a dönmeye karar verdi. Yalnız Kars’a dönmeden gelişen bir olay üzerine Karayolları Genel Müdürlüğü Yol Etüt ve Proje Fen Heyetinde çalışmaya başladı. Bu arada Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirdi. Ankara Barosundaki stajını tamamladıktan sonra yaklaşık 15 yıl ayrı kaldığı memleketine dönmeye karar verdi. 6 Ekim 1967 günü Kars’ta avukatlık hayatına başladı. 1972 yılında Kars Barosunu kurarak üç dönem de başkanlığını yaptı.

Ömrünü hasrettiği Kars’ta sosyal ve kültürel birçok programın yapılması için hocası Prof. Dr. M. Fahrettin Kırzıoğlu ile birlikte canla başla çalıştı. Selçukluların Anı ve Kars’ı fethinin 900. yıl dönümü törenleri ile ülkemizde ilk defa Kars’ta Dede Korkut (Korkut Ata) Şenlikleri’nin tertip edilmesine ciddi katkıları olmuştu. Kars Turizm ve Tanıtma Derneği Ankara Şubesinin yönetiminde yer aldı. Kars’la ilgili çıkan birçok yayının kapak ve iç sayfa resimlerini çizmiş, Kars’ın yakın tarihinde, olan biten her şeyi sayısız defterlerine not ederek geleceğe taşınmasını sağlamıştı. Cenûb-i Garbî Kafkas Hükûmeti’ni kuran ve Kars’ta Millî Mücadele’nin önderliğini yapan isimlerin hâtıralarıyla büyüyüp o döneme ilişkin bilgileri birinci ağızlardan kaydetmişti. Büyük vatanperver Karslı Hâfız Kurban Yurtseven’in hâtıratı ile Kars’ın Cumhuriyet’in ilk yıllarında fotoğraflarını çeken Foto Ar’ın sahibi, ressam ve fotoğraf sanatçısı Sacit Aktagel’in ona emanet ettiği fotoğrafları ömrünün sonuna kadar titizlikle muhafaza etti. Yine Hâfız Kurban Yurtseven’in mezarının Eskişehir’den alınarak 9 yıl sonra Kars Belediye Başkanı Arif Taşçı’nın desteğiyle 12 Temmuz 1981’de Kars’a getirilmesini ve Evliya Camii hâzîresinde defnedilmesini sağlamıştı.

Türk Dili, Türk Kültürü, Türk Folklor Araştırmaları, Bizim Ahıska dergileri başta olmak üzere farklı süreli yayınlarda Kars folkloru ve tarihi üzerine yazılar kaleme almıştı. 1955 yılında Türk Dil Kurumu Halk Ağzı Derlemelerinde görev üstlenmiş, Kars’tan derlediği 1500 kelimeyi Derleme Sözlüğü’ne kazandırmıştı. TDK’nin aslî üyesi olan yüksek mühendis Mehmet Salihoğlu ve Erzurumlu Cevat Dursunoğlu’nun, tüzük gereği referanslarıyla TDK aslî üyeliğine kabul edilmişti. Kurumun 1963 tarihli 10. ve 1966 tarihli 11. Kurultaylarında da Genel Kurul tarafından Söz Derleme Komisyonu’na seçilmişti.

2003 yılında İşgalden Kurtuluşa Elviye-i Selâse adıyla Kars’ın yakın tarihine ışık tutacak önemli bir kitabı yayına hazırladı. İlerlemiş yaşına rağmen evinin alt katında bulunan kendisine ait kütüphanesinde düzenli olarak çalışmalarına devam ediyordu. Yaklaşık bin sayfayı bulan Kars Folkloru çalışmasını baskıya hazırlamaktaydı. Ne yazık ki geçirdiği geçirdiği rahatsızlık dolayısıyla çalışmasını tamamlayamadı.

Mürsel Köse ile 17 Ocak 2015 tarihinde başlayan muhabbetimiz onun rahatsızlanıp hastaneye kaldırıldığı güne kadar devam etmiş, son kez onu 25 Ocak 2020 tarihinde Kafkas Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Hastanesinde ziyaret edip elini öpmüştüm. Daha sonra melûn koronavirüs salgınının başlamasıyla kendisini ziyaret edemediysem de oğlu Taner Köse’den sürekli durumu hakkında bilgi almaya devam etmiştim.

5 Nisan 2021’de cenâze merâsimine katılarak ailesi ve dostlarıyla birlikte sonsuzluğa uğurladığımız; avukat, teknik ressam, cilt ustası, marangoz, arıcı, koleksiyoner, araştırmacı, yazar gibi birçok özelliği hayatına sığdıran Mürsel Köse’ye Allah’tan rahmet, Karslılara ve ailesine başsağlığı diliyorum. Mekânı cennet, ruhu şâd olsun!