Kültür ve Turizm Başbakanlığa bağlı Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından 17 Mart 2015 tarihinde başlatılan ve 11 Aralık 2015 tarihinde tamamlanması planlanan restorasyon çalışmalarının yaz turizmi boyunca devam etmesi, yetkililerin Kars turizmine verdiği önemi adeta gözler önüne seriyor.

Tarihi Kars Kalesi eteklerinde bulunan yöreye özgü düzgün kesme bazalt taştan yonca planlı ve sivri kubbeli olarak inşa edilen, dış cephe duvarlarında Hz. İsa’nın 12 havarilerini simgeleyen rölyeflerin yer aldığı dünyada eşine pek rastlanmayan Kilise, Kars’ın en değerli turizm ve inanç merkezlerinden biri olarak 10 asra yakın zamandır dimdik ayakta duruyor.

12 Havariler Kilisesinin 1064'te Selçukluların Kars'ı fethetmelerinin ardından camiye çevrildiği de rivayet edilirken, 1878 yılında Kars'ın 40 yıllık Rus işgali sırasında kilise olarak kullanıldığı biliniyor. Bir süre kullanılmayan bina 1969-1980 yılları arasında müze olarak kullanılmış, 1994 yılından sonra de adı Kümbet Camii olarak camiye çevrilip tescil edilerek koruma altına alınması ise ayrı bir önem taşıyor.

Tarihi yapının restorasyonunun kontrolünü ise Erzurum Vakıflar Bölge Müdürlüğü yapıyor. Kars’ın ayakta kalmış en önemli tarihi varlıklarından 12 Havariler Kilisesinin restorasyonun yaz boyu devam etmesi nedeniyle ziyarete gelen yerli ve yabancı turistler, kilise camiye dokunamadan ve içerisine girip her iki inancı bir arada bağrında barındıran tarihi mekanının bir an önce turizme kazandırılması istiyor. Öte yandan tarihi kutsal mekanının yanı sıra çevre düzenlemesi ile birlikte hemen yanı başında bulunan Papaz’ın Evinini de turizme kazandırılması gerektiğine dikkat çeken ziyaretçiler ve Karslılar bölgenin top yekun turizme kazandırılmasını istiyor. Çünkü kilisenin çevresinde ise zamanında önlem alınmaması nedeniyle çevreyi saran diken ve çalılar, tarihi mekana yakışmayan ve utandıran bir görüntü sergiliyor.