Müze Müdürü Necmettin Alp, dün başlayan ve bugün Kafkas Üniversitesi ile Kars Müze Müdürlüğü başkanlığında 22 kişiyle devam eden kazı çalışmalarının sabah saat 09.00 da başladığını ve çalışmalara saat 12.30 itibariyle son verdiklerini söyledi.

Alp, kazılarda giysi, elbise parçaları, düğme, kemer ve postal bulduklarını belirterek, “Şehit kemiklerinin bazıları ve elbise parçaları tamamen yanmış durumda. Buda şehit edildikleri samanlıkta mutlaka ateşe verildiklerinin bir göstergesidir. Kafataslarında derin kırık ve çatlaklar var. Kazı alanının yüzde 40’ını açtık. Bu alanda 30’a yakın şehit iskeleti çıktı. Çok üst üste yan yana bitişik vaziyette olduğu için tek tek sayma imkanı yok. Bazı kemikler ezilmiş durumda. Alanın yüzde 60’ını açsak bu sayı biraz daha artacak. Burada 180’in üzerinde şehit olduğu çok belirgin bir şekilde kanıtlanmış durumdadır. Şehit kemiklerinin üzerini kefenleyerek dualarla açılan kısmı kapatarak çalışmalara son vereceğiz. Buradan çıkarılan bulgular da müze müdürlüğüne götürülecek ve hazırlanan raporlar Kültür ve Turizm Bakanlığına gönderilecek.” diye konuştu.

Kafkas Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Görevlisi Yrd. Doç. Dr. Sezin Sezer de, kazı çalışmalarında yanmış kafatasları ve birbirinin üzerine düşerek yapışan kemikler görüldü dedi.

Sezer, yanmış kumaş parçaları ve iki adet erkek postalı, düğme bulduklarını ifade ederek şöyle konuştu:

“Kazı çalışmasında samanlığın çatı kısmında ki kömürleşmiş ahşap odun parçaları çıktı. Buradaki kemiklerin kadın ve erkeğe ait olup olmadığı tam olarak laboratuar incelemesine dayanıyor. Bizim amacımız bunları belgeleyip tekrar kapatmak. 30’a yakın şehit kemiklerine rastlandı. Amacımız hepsini tamamen açmak değildi zaten. Orta kısımda iki tane 5-6 yaşlarında çocuk yan yana düşmüş.”

Dedesi Reşit Birdal’ın o dönemde samanlıkta katliam edildiğini anlatan Murat Birdal (67) şunları söyledi:

“Dedem burada şehit olmuş. Kazı yapılırken çok üzülerek açı çektim. Büyüklerimizin anlattığına göre Büyük Çatma köyüne gelen Ermeniler esirleri toplayarak Küçük Çatma köyüne getirerek kimliklerini toplamışlar. Daha sonra isime göre çağırarak süngüyle, baltayla öldürerek samanlığa doldurup katliam etmişler.”

Büyük Çatma Köyü Muhtarı İbrahim Birdal da, bundan sonraki aşamada hazırlanan raporlar doğrultusunda burada ki şehitleri Büyük Çatma köyüne taşımak istediklerini belirterek, “Burada katledilenlerin kafa taslarında kılıç, balta izleri mevcut. Ermeniler yaptıkları bu katliamlara rağmen halen dünyada kendilerini masum kılığına sokmaktalar. Gelip bunu görmelerini isterdik. Köylülerimiz bu şehitliği 95 yıl bu şekilde muhafaza etti. Buranın şehitliğe yakışır bir ortamda olması gerekir. Devletimizin yetkili mercilerinden bu doğrultuda çalışmalar bekliyoruz. Büyük Çatma köyünde 20 dekarlık alanı tahsis ederek Genelkurmay dan gelecek olan raporlar doğrultusunda Büyük Çatma köyünde defin etmek istiyoruz. Biz üçüncü kuşak olarak buradayız. Mezarlar açılınca duygusallık had safhaya ulaştı. Bu manzarayı gören Müslüman Türk çocuğu olarak Ermenileri affetmekte mümkün değil. Ermeniler kirli elleriyle halen kendilerini temizleyeme devam ediyorlar. İnşallah tarih onları affetmeyecektir.” diye konuştu.

Arpaçay Kaymakamı Fatih Acar da kazı bölgesine gelerek çalışmalar hakkında Müze Müdürü Necmettin Alp den bilgiler aldı. 

Daha sonra köy imamı Ayhan Keskin’in okuduğu dualar eşliğinde kemiklerin üzerine beyaz örtü serilerek kazı alanı kapatıldı.