Omurgasız hayvanlardan Eklembacaklılar; Canlılar âlemi içerisinde gerek tür sayısı gerekse birey sayısı açısından en çok bulunan hayvan grubudur. Doğada hemen hemen her türlü habitatta bulanan eklembacaklıları diğer hayvan gruplarından daha başarılı kılan üstün 3 önemli özelliği bulunmaktadır. Bu hayvanları; vücutlarının seğmentli yapıda oluşu, eklemli üyelerinin ve dış iskeletlerinin varlığı bunları diğer hayvanlara göre daha üstün kılmaktadır.

Koca bir ekosistem olan dünyamızdaki yaşayan tüm canlıların oluşturduğu koca topluluğa Biyoçeşitlilik diyoruz. Biyoçeşitlilikteki bazı hayvan türleri anatomik ve morfolojik olarak bilim ve teknolojinin esinlendiği hayvanlar olmuştur. Bazı hayvanlar bilim ve teknolojiye ilham kaynağı olmuştur. Teknolojik ürünlere ilham kaynağı olan yada model alınan hayvanları tek tek saymayacağım, ancak son zamanlarda yaşadığımız ve 11 ilde meydana gelen, tüm Türkiye’yi ve dünyayı sarsan depremlerin sonucu oluşan bina yıkımlarına belki bir model oluşturması için Omurgasız hayvanlardan eklem bacaklıların dış iskeletleri hakkında bilgi vermek istiyorum.

Eklembacaklılarda vücudun dış kısmı kitinli bir yapıda olup dış iskeleti meydana getirir. Kitin; bileşiminde azot bulunan bir polisakkarit ve kimyasal formülü C₃₂H₅₄N₄O₂₁’dir. Kitin; diğer proteinlerlede birleşerek daha sert, sağlam ve kompleks yapıdaki glikoproteinden meydana gelen dış iskeleti oluşturur.

Dış iskelet çok sağlam ve sert yapılı olup, hafifçe bükülebilir ancak elastik değildir. Dış iskeletin bu temel yapısını oluşturan elemanlar, dış iskeleti oluştururken diğer kimyasal maddeler ve çeşitli fenol türevleri ile de birleşerek, kendi aralarında çapraz bağ yaparak çok daha sağlam bir yapıyı meydana getirirler. Bu dış iskelet ergin bireylerin çoğunda değişmeyen bir yapıda olup, hayvanı dış etkilere karşı korur, hayvanın vücuduna belli bir şekil verir, iç organlara bağlanma yerleri oluşturur. Kısaca dış etkilere karşı muazzam bir koruma sağlayan dış iskelet yapısındaki kitin nedeniyle bu hayvanlarla beslenen predatörler kitini sindiremedikleri için bu hayvanları avlamazlar. Dış iskeletin sayılan bu özellikleri eklembacaklı hayvanlara hayatta kalmaları, ağır gövdeyi yukarı kaldırarak hızlı hareket ettirmeleri, üreme ve çoğalmaları açısından çok önemli bir avantaj sağlar.

Eklembacaklıların dış iskeletinde görülen ve çapraz bağlardan meydana gelen yapı; yeni yapılacak olan inşaatlarda model olarak alınabilir. Yeni yapılacak binaların temelinden başlanarak, kolon ve kirişlere destek olması açısından, eklem bacaklılardaki bu çapraz bağlanma sisteminin binalarda uygulanması ile çok daha sağlam yapılar oluşturulabileceği kanaatindeyim.

Temelden itibaren, kolon, kirişler, yan duvarlar ve tavanların çapraz bağlama sistemi ile inşa edilmesi durumunda mükemmel sağlamlıkta binalar elde edileceğini tahmin etmekteyim.

Ülkemizin bir deprem coğrafyasında olduğunu, depremden değil dayanıksız binalar yüzünden insanlarımızı kaybettiğimizi unutmayalım ve tedbirimizi ona göre alalım, taktiri yüce yaradana bırakalım.

Prof. Dr. Mehmet Ali KIRPIK   
Kafkas Üniversitesi Öğretim Üyesi 
TEMA Vakfı Kars İl Temsilcisi
Ekosistem Ekoloğu