İster çar dönemi  ister ise Bolşevik dönemi  olsun  Rusların ve Ermenilerin, Kafkasya  Azerbaycan ve  Anadolu  Türklüğü  üzerindeki  politikaların da  hiçbir değişiklik olması  söz konusu  değildir.

Kafkasya, Rusya’nın  Asya savunmasında çok önemli bir bölgedir. Buranın elden çıkması, emperyalist  ve yayılmacı siyasetinin sonu, ve savunma siyasetinin çökmesi demektir.

1917  Bolşevik devrimi ile Rusya’nın kaderini  elline geçiren  Bolşevikler. 15  kasım 1917 de her milletin, kendi kaderine hakim olacağını, istedikleri  taktirde Rusya’dan ayrılarak, kendi bağımsız devletlerini kurmak  suretiyle istiklalleri  an ilan  edebileceklerini  karar altına alınmıştır.

Bunun üzerine, 28 kasım 1917 de, Azerbaycan – Gürcistan  ve  Ermenistan, Rusya’dan tam ayrılmak  şartıyla kendi aralarında Kafkasya  federasyonun kurmalarına  karar vermişlerdir. Ve Ermeniler ise bu bir fırsat olarak görüyor Rusların da kendilerine verilmiş bir sözünü yerine getireceğini biliyorlardı. Kafkaslarda  Ermeni devleti kurmak artık an meselesi olduğunu biliyorlardı.  

Musavat partisi lideri  Mehmet Emin  Resulzade ise  Kafkasya’nın mutlaka Rusya’dan  ayrılmasını, Azerbaycan’ın  Kafkas  birliği içersinde  önce muhtar sonra tam bağımsız Cumhuriyet  olmasını istiyordu. Resulzade Rusların amacının Kafkasya’yı  Müslüman Türklerden temizlemek olduğunu biliyordu.

1917  Ekim  ihtilalından önce ve sonra Rus ordularının, Kafkasya’da Ermenilerin iddia ettiği  topraklardan ve  Doğu Anadolu’dan  çekilmesi şarttı! Diyen Lelin,  onbinlerce  Türk’ün katili  olan, Bolşevik ve komünist partisi üyesi Ermeni  stepan  Şaumyan’ı Kafkasya Yüksek komiserliğine tayin  etmekle,   komünistlerin  Kafkasya’dan ellerini  çekmeyeceklerinin ilk işaretini  vermiş oluyordu.

Lelin, komünizmin Rusya’ya hakim olabilmesi, ve başarıya ulaşabilmesi için her ne pahasına olursa olsun Bakü petrollerinin ele geçirilmesi direktifini veriyordu  Ermeni  Şaumyan  ve arkadaşları da  Lelinin verdiği  bu  dedektifini yerine getireceklerdi.    

Lenin ‘in Kafkasya komiseri  stepan Şaumyan , Daşnak çeteleri  Ermenilerle birlikte ve Rus  askerlerinde, Bakü’de çalışan yabancıları  da yanlarına alarak  31 Mart  1918  günü  harekete geçtiler. Amaçları Bakü’de  Türkleri  yok etmeyi  planlayan  Şaumyan, şövenist intikamcı Ermeni ve Rus subay ve askerlerini  de harekete geçirerek silahsız, askeri bilgilerden  yoksun bulunan  Bakülü Türklerini yok ve imha etmek ve soykırıma dönüştürmek için harekete geçtiler.

Öyleki Azerbaycan Türkleri Bakü’de üç gün, üç gece, komünist Rus ve Ermeni daşnak çetelerine  karşı  ellerindeki  bütün imkanlarıyla karşı koydular. Savaştılar Rus topları ateş açarak  ağır silahlarla  donanımlı askeri birlikler  tearuzlarını  sürdüren  Rus askeri  Ermeni  Daşnak  çeteleri  karşısında duramadılar tutunamadılar ve  katliamlarını   önleyemediler. Üç gün içinde 17 bin Azerbaycan Türkü’nü Bakü’de öldürülerek tam bir soykırım yaptılar.

Bolşeviklerin  işbirliği ve kışkırtmaları ile Rus  subay ve  erleri  Ermeni  çapulcuları  dükkanları  evleri yağma ederek  yaşlı ihtiyar kadın kız genç çoluk çocuk demeden Azerbaycan Trükleri’ni  Bakü ‘de kılıçtan geçirilerek. Ve böylece Bakü’de katlayama  uğrayan Türklerin sayısı 30 bini aşmış oldu. Nihayetinde Bakü’yü  ele geçiren Bolşevik ve Ermeni daşnak  çeteleri   Şamahli – kürdemir  Lenkeran, ve Guba da öldürülen Azerbaycan Türk’lerin sayısı 50  binin üzerindedir.  Kitlesel  bir soykırımı yapmışlardır.

Böylelikle Türk toprakları üzerinde Ermenilerin çoğunluğu sağlanacak, referandum yoluyla, Rus himayesinde sözde bir Ermeni Devleti kurulacak . İlerde de bu Türk Topraklarının tamamı Bolşevik Rusya ya  ilhak edecektir.  

Müsavat partisi lideri  Mehmet emin Resulzade’nin  hedefi Bilhassa Kafkaslarda çok güçlü bir Türk Devletinin kurulması idi amacı  Türkiye’yi Rus tehlikesinden uzaklaştırmış olacağız diye planlamasını yapmıştı.

Azerbaycan’a yapılan Rus ve Ermeni askeri müdahalenin bu görüşün neticesidir.

Yani Azerbaycan nın bağımsız bir devlet kurmasını önlemek için Ruslar ve Ermeni çeteleri bu katliamı ve soykırımları yaptılar. 

Bunun üzerine 28 Mayıs  1918 de Azerbaycan, kendi istiklalini ve Hürriyetini  ilan ederek Türk ve İslam aleminde ilk defa cumhuriyet kurdu. Yeni cumhuriyetin geçici başkenti olarak Gence seçildi. Milli Şura Reisi  ve Azerbaycan  cumhurbaşkanı Mehmet Emin Resulzade  Osmanlı imparatorluğundan resmen askeri yardım istedi. Ve Enver paşa kardeşi Nuri paşa’nın komutasındaki Kafkas İslam ordusunu Bakü’yü kurtarmak için Bakü’ye gelerek  Rus ve Ermeni deşnek çetelerinden kurtardı.       

Tarihi ve milli günlerimizi  anmak, gençlerimizi ve çocuklarımızı bu büyük ve kutsal günlerin şevkini, heyecanını aşılayarak bunlarla dolu olmasını sağlamak ve geleceğe ışık tutmak. Yeni neslin görevi olmalıdır. Tarihin  tekerrürü  karsısın da hatta hareketin nasıl  olması gerektiği konusunda, ecdadımızın  parmak bastığı hususları ve tekrar gözden geçirmek, hatalara düşmeden yarınlara hazırlıklı olmak mecburiyetindeyiz.  

Azerbaycan ve Türkiye’de Ermeniler tarafından şehit edilen tüm şehitlerimizi şükran ve minnetle yad ediyorum.