Kars Basın Tarihi açısında oldukça büyük önem arz eden Sezai Yazıcı'nın ; "Bir Makine Üzerinden Kuş Bakışı Kars Basın Tarihi" başlıklı yazısı şöyle :
Kars ; 19. Yüzyılın son çeyreğinde, Anadolu topraklarında “yerel basın” ile tanışmış birkaç ilden biridir.
‘93 Savaşı’yla Çarlık Rusyası’nın egemenliği altına giren kentte, ilk kez 4 Ocak 1883’te düzenli olarak bir gazete yayımlanmaya başladı. Rusça çıkan haftalık yerel Kars Gazetesi, yayınını 28 Şubat 1917’ye kadar sürdürdü. Ortalama her yıl 52 sayı yayımlanan gazete, 1888 ve 1914’te 53’er sayı, 1908’de 22 sayı ve kapandığı yıl olan 1917’de 9 sayı çıkarak yayın hayatında toplam 1749 sayıya ulaştı.
19. Yüzyılın sonlarında ve 20. Yüzyılın başlarında Kars’ta düzensiz ya da aralıklarla çıkan başka gazetelerin var olduğu da biliniyor. Bu gazeteler içerisinde ilk akla gelenler Banwor, Dirkerum, Ashatavori Dzajn’dir.
Kars’ın kurtuluşunun ardından Kazım Karabekir, ele geçen matbaa makinelerini Kolordu Komutanlığı’nın merkezi olan Sarıkamış’a naklederek Varlık Evi adıyla bir matbaa kurdu. İlk sayısı 25 Ağustos 1921’de bu matbaada çıkan Varlık Gazetesi yayınını 1929’a kadar sürdürdü.
1929’da yayımlanan Kars Vilayet Gazetesi ile kentte yerel basın, yeni bir sürece girdi. Giderek artmaya başlayan gazete sayısı ve farklı düşüncelerin ifade edilmesi; kentin, basın hayatına 1950’lerde önemli bir derinlik kazandırdı. 6 Kasım 1952’de günlük gazetede siyasi hicvin yetkin bir örneği olarak tanımlanacak Ayhavar çok etkili bir çıkış yaptı. Ama maalesef uzun ömürlü olamadı.
Bu sosyal mecranın sınırlarını zorlamamak için fazlaca ayrıntıya girmek istemem. Ancak Ardahan ve Iğdır’da çıkan günlük gazeteler bir yana bu süreçte merkez ilçede Kars Gazetesi’nin ardından çıkıp 1980’lere kadar olan dönemde yayın faaliyetini sürdüren Ekinci, Gazi Yurt, Serhat, Birlik, Meşale, Kars Demokrat, Bugün, Halk, Kars Postası, Serhat Kars gazetelerinin adlarını anmak isterim.
Kars’ta yerel basının siyaset üzerinde etkili olmaya başladığı 1950’lerin tam ortasında Seyfi (Çapan) Hüryurt’un kurduğu Hüryurt Gazetesi bu gazeteler içerisinde en uzun ömürlü olanı. Gazete 2016 yılında 13 gazetenin aldığı birleşme kararına kadar kesintisiz tam 61 yıl yayımlandı.
Kars yerel basınının yukarıda kuşbakışı andığım 137 yıllık bu müktesebatı Hüryurt ailesinin Kars Müze Müdürlüğü’ne bağışlayarak envantere kaydettirdiği makine üzerinden hatırlanmalıdır. Bu nedenle misyonunu yerine getirmiş makinenin açılacak Kent Müzesi’nde sergilenmesini destekliyorum.
Ayrıca daha önce değişik vesilelerle dile getirdiğim gibi sergilenecek bu makinenin yanı sıra Rusça Kars Gazetesi’nin, Kars Vilayet Gazetesi’nin, Doğuş ve Kars Eli dergilerinin tüm sayılarının temin edilerek profesyonelce elektronik birer kopyası çıkarılmalıdır. Gazete baskı makinesinin yanında adlarını andığım gazetelerin simgesel de olsa birer fiziki kopyaları sergilenmelidir.