Kars’ta iki yıl öncesine kadar 60 liradan satılan kaz etinin fiyatı lokanta ve otellerin yemek menüsünde yer almasıyla 90 liraya ulaşmış durumda. Çeşitli şekillerde hazırlanıp servis edilen Kars kazının Kaz ayak başı çorbası, tandırda kaz, kaz güveci bunlardan sadece birkaçını oluşturuyor.
Köylerde sadece aile bütçesine katkı amaçlı olarak kaz yetiştiriciliği yapıldığını belirten üreticiler, “Kazcılığın yöremizde geliştirilmesini istiyoruz. Özellikle Kars’ta kazcılık üzerine besi çiftliklerinin kurulmasının şart olduğunu düşünüyorum. İlimizde şuanda vatandaşların kaz etine rağbeti yaşam şartlarına göre biraz düşük vaziyette. Bahçesinde kaz besleyenlerin haricinde kaz eti bulamayanlar bize gelerek satın almak istiyor. İl dışından Ankara, İstanbul, Aydın, İzmir gibi şehirlerde yöresel kaz gecesi yapan derneklerin talepleri olduğu zaman buradan gönderiyoruz.” dediler.
Üreticiler ayrıca, “İl dışındaki yöre insanlarımız kaz etinin tam yenilecek mevsimi olduğu için istiyorlar ve lezzetli oluyor. Bu zamanda ki kazlar kar yedikten sonra kesilip tuzlanarak soğuk havada kurutuluyor. Burada kaz etinin büyüklüğüne göre fiyatı da 70 ila 90 lira arasında değişiyor. Kars kazları özellikle 2 kilo ve 3 kilo arasında gelebilmektedir. Kars kazı diğer yörelere göre çok farklıdır ve büyüktür.” diye konuştular.
Kaz etini damak zevkine sunana iletmecilerde, “Dışarıdan gelen turizmcilere ve misafirlerimize kaz servisi yapmaktayız. Fakat kaz öyle bir hale geldi ki şuan fahiş fiyatta. Köylünün tekelinde olan bir ürün. Her geçen gün kaz fiyatları artmakta ve köylerde aile bütçesine katkı sunmak isteyen yetiştiriciler kazın nasıl olsa satılacağı düşüncesinde. İlimizde standart kaz üretme çiftliği olmadığı için et verimleri düşük oluyor. İşletmeci olarak kaz etinin fiyatlarının standardı olmasını istiyoruz. Gelecek zamanda kaz üretme çiftliği olursa et ve yumurta veriminde daha iyi cins kazların olacağını düşünüyoruz. Kaz yemeği zaten yöre halkının tattığı bir üründür. Özellikle dışarıdan gelen müşterilerimize sunuyoruz. Biz il dışı ve yurt dışından gelen turizme dayalı kaz etini merak eden, yöreye özgü neyini tadabiliriz diyen insanlara hitap edebiliyoruz. İl dışından telefonla arayarak kaz eti isteyen müşterilerimize geçen yıla oranla bu yıl daha fazla kaz gönderdik. Kaz etini pişmiş veya pişmemiş olarak gönderebilme imkanımız mevcuttur. Buda Kars’ın ekonomisine çok iyi bir tanıtım ve katkıdır. Kaz üreticilerinin kazı yetiştirirken standartlarına uygun olarak yetiştirmelerini ve fiyatın sabitlenmesini istiyoruz’’ şeklinde konuştular.
İşletmeciler ayrıca, “Yurt dışında en iyi kaz üretme tesislerini gezdim. Kesimhaneleri, çiftlikleri, tüy fabrikaları, yumurta kuluçkalarını gördüm. Bizde yılda bir kaz 15-20 civarında yumurta yapar ama yurt dışında ki tesislerde bu sayı 70’i bulur. Verim artınca sayı çoğalır ve sayı çoğalınca maliyet düşer. İlimizde kaz üretiminin hayvancılıktan sonra bir sektör olmasını istiyoruz. Kazın etinin yanı sıra ciğeri ve tüyünün de ekonomik anlamda para kazandıracak unsur olduğunu unutmamak gerek.” ifadelerinde bulundular.
KAZCILIĞIN GELİŞTİRİLMESİ İÇİN KAZ ÜRETİCİLERİ BİRLİĞİ KURULMALI
Tüm bunlardan yola çakılarak yapılan araştırmalarda da Kars’ta kazcılığın geliştirilmesi için ilk olarak kaz üreticileri birliği ya da kooperatifi kurularak, kazın işlenip paketlenmesi ve pazarlanması için girişimlerde bulunulması gerektiğini belirlendi.
Kars’taki hayvancılıkla ilgili Sivil Toplum Kuruluşlarının birlikteliği ve girişimleri ile Kazcılığı Geliştirme Platformunun oluşturulması da şart. Kazın sadece etinin değil, iç organlarının, tüyünün ve özellikle de ciğerinin ayrı ayrı pazarlanmasını sağlayacak alt yapı oluşturulmalı. Bölgede kalkınma ajanslarının imkanları zorlanarak hibe oranlarının artırılması için ilgili kurumlarla temasa geçilerek modern kaz işletmeleri de kurulmalı. Kaz sadece yerel piyasada veya gurbette yaşayan hemşerilerin tükettikleri geleneksel bir mamul olmaktan ziyade tavuk sektöründeki gibi sektörel bir duruma gelmesi sağlanmalı. Bu aşamaya gelmek çok zaman ve emek isteyen süreç olacağından şimdiden birtakım başlangıçlar gerçekleştirilmeli. Şu andaki pazar olanakları ile kazcılığın hayvancılıktan sonra bir sektör olabilmesinin mümkün olmadığı da görülmekte. Uzun vadede şartlar oluşturulduğunda, sektör olmasa da Küçükbaş hayvancılıktan sonra alternatif bir hayvancılık kolu olabilir. Ancak sektör olabilmesi için yurt çapında bir takım girişimler ve alt yapı gerektirir. Bunun için de ulusal projelere ve politikalara ihtiyaç var. Kaz üreticileri birliği kurularak, fiyatta taraftar ve bilinçli bir üretici kitlesi oluşturulması gerek.
Kars’ta yıllık ortalama 25 bin adet kaz üretimi yapılmakta. Bunların muhtemelen yüzde 10-15 civarında bir kısmı erkek ve anaç olarak damızlığa ayrılmakta. Hayvancılığın her kolunda olduğu gibi kazcılıkta da bilinçli yetiştiricilik önemli. Kazlarda verimin artırılmasına yönelik çalışmalar yapılmalı. Damızlık kaz yumurtası ve palazı elde etmek için kazcılık istasyonları kurularak köylerdeki ailelere yumurta ve kaz palazı verilmeli. Kazlarda palaz ölümleri veya genç ölümlerini azaltmak için hastalıklarla mücadele, bakım ve besleme yöntemleri yetiştiricilere öğretilmeli. Kazlarda tohumsuz yumurta oranlarını azaltmak için damızlık kaz istasyonlarında uzmanlar tarafından anaç ve ergin erkek kaz temini sağlanmalı. Tüm bunların olabilmesi için eskiden var olan Kars Kazcılık İstasyonu yeniden organize edilerek açılmalı. Kaz yetiştiricileri, Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesinden istifade etmek için girişimlerde bulunmalılar. Bakanlık teşkilatlarından kazcılıkta uzman olanların köylere gidip bilinçlendirme çalışmaları da yapmalı.