Türkiye’de aktif olarak çalışan 3 kuş halkalama istasyonundan biri olan ve KuzeyDoğa Derneği’nin Iğdır Çevre ve Orman İl Müdürlüğü ve Kafkas Üniversitesi ile işbirliğiyle yürüttüğü, Iğdır Tuzluca ilçesi Yukarı Cıyrıklı köyündeki Aras Kuş Araştırma ve Eğitim Merkezi, 6. yılına girdi.

Çalışmalar Kafkas Üniversitesi öğrencileri ve diğer gönüllülerin yardımı ve uzman halkacı Doç. Dr. Çağan H. Şekercioğlu’nun gözetiminde, uzman halkacı ve Kafkas Üniversitesi doktora öğrencisi Sedat İnak tarafından yürütülüyor. Aras Kuş Halkalama ve Eğitim Merkezi’nde, 2006 yılından bu yana 150 türden 23,418 kuş halkalandı. Türkiye’de en çok kuş türünün halkalandığı istasyon olan Aras’da, ülkemizdeki 466 kuş türünün yaklaşık üçte biri halkalandı. İstasyonda halkalanan ve gözlenen 224 kuş türü ise, Türkiye kuş türlerinin yaklaşık yarısını ve KuzeyDoğa Derneği’nin Iğdır ilinde tespit ettiği 254 kuş türünün %88’ini oluşturuyor.

Bu da, Aras Nehri sulak alanının Türkiye’de kuşlar için en zengin noktalardan biri, ufak yüzölçümüne rağmen Iğdır’ın da en önemli illerimizden biri olduğunu gösteriyor. Ama, küresel çapta önemine, kuş türü zenginliğine ve KuzeyDoğa Derneği’nin hazırladığı harita ve başvurulara rağmen, istasyonun yer aldığı 10 kilometrekarelik Aras Nehri sulak alanının herhangi bir koruma statüsü hatta resmi olarak sulak olan statüsü dahi bulunmuyor. Aras Nehri’nden dozerler sürekli çakıl alarak, nehirim ekolojisini bozmaya devam ediyor.

13 Mart Pazar günü halkalama çalışmalarına başlayan Aras Kuş Araştırma ve Eğitim Merkezi, sezonun daha ucuncu gununde, Türkiye’de çok ender olarak göç esnasında yolunu şaşıran bireylerinin görüldüğü Ak Başlı Çinte’yi (Emberiza leucocephalos) yakaladı. Rusya ve Uzakdoğu ülkelerinde yaşayan bu gizemli tür, normalde ülkemizde bulunmuyor. Şimdiye kadar sadece birkaç birey göç esnasında kaybolarak ülkemizde görülmüştü ama halkalanamamıştı. Uzman halkacı biyolog Sedat İnak, tanımlama, ölçümler ve ayrıntılı fotoğraflardan sonra bu türe ilk defa Türkiye halkası taktı ve Ak Başlı Çinte sağlıklı bir şekilde doğaya geri bırakıldı.

2006 yılından bu yana Aras İstasyonu’nda halkalanan kuşlar, şimdiye kadar Güney Kıbrıs, Macaristan ve Zambiya’da tekrar yakalandı. Aynı şekilde, İsrail, Rusya ve Güney Afrika tarafından halkalanan kuşlar ise Aras Kuş Araştırma ve Eğitim Merkezi tarafından tekrar yakalandı. Aras Kuş Araştırma ve Eğitim Merkezi’nde halkalanan 151 türden 23418 kuştan 3 kıtadaki 6 ülkeden geri bildiriminin alınmış olması, çalışılan bölgenin kuşlar için ne kadar önemli olduğunu ve bu çalışmaların ne kadar emek gerektirdiğini gösteriyor. Aras Kuş Araştırma ve Eğitim Merkezi’ndeki halkalama istasyonunun çalışmalarına bu güne kadar 13 ülkeden farklı bilim adamları ve kuş gözlem turistleri katılarak, yörenin, özellikle de Tuzluca ilçesi ve Yukarı Cıyrıklı köyünün ekonomisine katkı sağladı. İstasyona Türkiye’nin dört bir yanındaki 20’den fazla üniversiteden gelen ve masrafları KuzeyDoğa Derneği ve Kafkas Üniversitesi tarafından karşılanan 100’den fazla gönüllü stajyer öğrenci de, uygulamalı ornitoloji (kuş bilim) ve kuş halkalama eğitimi alarak, biyoloji derslerinde öğrendiklerini bölgenin eşsiz doğası içinde görme fırsatını elde ettiler. Bu da, halkalama çalışmaların eğitim ve bilimsel açıdan önemli olduğu kadar, eko turizm, yörenin tanıtımı ve yöre ekonomisine faydalarını gösteriyor. Kuş halkalama çalışmaları hakkında ayrıntılı bilgiye www.kuzeydoga.org adresinden ulaşabilirsiniz.    

HALKALAMA NEDİR?

Kuş halkalama, kuşlara zarar vermeyen çok ince ağlarla kuşları yakalayıp, her birinde özgün bir numara olan ve kimlik niteliği taşıyan, hafif, paslanmaz, alüminyum halkaları kuşların bacağına takarak kuş göçlerini ve kuş sayılarındaki değişiklikleri takip etmektir. 100 yıldan fazla bir süredir birçok ülkede milyonlarca kuş bu yöntemle araştırılmıştır. Üzerinde kuşun halkalandığı ülkenin adını ve ülke halkalama merkezinin adresini taşıyan bu halkalar, halkalı bir kuş tekrar yakalanırsa veya ölüsü bulunursa, kuşun nereden geldiğini gösterir.

Türkiye'de kuş halkalama projesinin koordinasyonunu Türkiye Ulusal Halkalama Programı (UHP) gerçekleştirmektedir. UHP web sitesinden kuş halkalama ile ilgili daha detaylı bilgiler edinebilirsiniz. Halkalı bir kuş bulursanız, halkanın üzerindeki tam adresi ve numarayı Ulusal Halkalama Programı'na bildirin.